ΓΕΝΙΚΑ
Ο Όλυμπος σαν κάθε μεγάλος ορεινός όγκος δημιουργεί το δικό του μικροκλίμα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η πρόγνωση του καιρού να έχει καθαρά τοπικό χαρακτήρα. Η εμπειρία παραμονής για εκτεταμένα χρονικά διαστήματα στο Οροπέδιο των Μουσών έχει δείξει ότι οι προγνώσεις από διάφορες πηγές (ECMWF, METEO - Αστεροσκοπείο Αθηνών, SKIRON - Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ε.Μ.Υ., POSEIDON - ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε., κ.α.) έχει σημαντικές αποκλίσεις από αυτά που βιώνουμε στην πραγματικότητα.
Ο βασικός διαχωρισμός όσον αφορά τη πρόγνωση του καιρού γίνεται μεταξύ χειμώνα και καλοκαιριού. Γενικά κατά το χειμώνα μπορούμε να πούμε ότι ο καιρός είναι πιο σταθερός και άρα πιο προβλέψιμος από ότι το καλοκαίρι. Η επίδραση της μορφολογίας του βουνού κατά τους χειμερινούς μήνες είναι μικρότερη από είναι το καλοκαίρι, αλλά δεν παύει να είναι σημαντική. Από στοιχεία του Μετεωρολογικού σταθμού του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης προκύπτει ότι το μέσο ετήσιο ύψος βροχόπτωσης μεταξύ των ετών 1962 και 1970 για διάφορες τοποθεσίες έχει ως εξής:
> 1350mm στη Θέση Σταυρός (υψόμετρο 960m)
> 1490mm στη Θέση Πριόνια (υψόμετρο 1060m)
> 1700mm στη Θέση Άγιος Αντώνιος (υψόμετρο 2815m)
(Αναδημοσιευμένα στοιχεία από το βιβλίο του Κ. Τσίπηρα: Όλυμπος)
Το μεγαλύτερο ύψος βροχοπτώσεων κατά την περίοδο 1966 - 1973 μεταξύ των μηνών Ιουλίου και Σεπτεμβρίου είναι 542mm ενώ το ελάχιστο 86mm (Στοιχεία από το βιβλίο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Ιδρύματος Γουλανδρή: Φυτά του Ολύμπου). Η μεγάλη διαφοροποίηση οφείλεται στο γεγονός ότι η καλοκαιρινή βροχόπτωση πέφτει υπό μορφή ακατάστατων καταιγίδων και έχει καθαρά τοπικό χαρακτήρα. Με τη μείωση του υψομέτρου η χωρική κατανομή της βροχόπτωσης εξομαλύνεται και γίνεται πιο ομοιογενής. Οι καλοκαιρινές καταιγίδες λαμβάνουν χώρα συνήθως κατά τις μεσημεριανές και απογευματινές ώρες όταν η θερμοκρασία στις πεδιάδες της Κατερίνης στα βόρεια, του Λιτοχώρου στα ανατολικά και της Ελασσόνας στα δυτικά λαμβάνει μέγιστες τιμές, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη κατακόρυφων νεφών.
Έχοντας τα παραπάνω υπόψη είναι λογικό οι αναβάσεις προς τις κορυφές αλλά και οι αναρριχήσεις στις ορθοπλαγιές του βουνού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες να λαμβάνουν χώρα τις πρωινές ώρες, εφόσον το μεσημέρι η πιθανότητα καταιγίδας και συνοδών ηλεκτροστατικών φαινομένων (κεραυνών) να είναι αυξημένη. Βέβαια, εξαίρεση από το γενικό ημερήσιο καιρικό κύκλο αποτελούν ημέρες κατά τις οποίες επικρατούν υψηλές ατμοσφαιρικές πιέσεις, οι οποίες συνήθως συνοδεύονται από την επικράτηση Β - ΒΔ ανέμων και ευστάθεια.
Όσο περνάει το καλοκαίρι και μπαίνει το φθινόπωρο η θερμοκρασιακή διαφορά μεταξύ των χαμηλότερων και υψηλότερων τμημάτων του βουνού εξομαλύνεται με αποτέλεσμα τη μείωση ανάπτυξης κατακόρυφων νεφών και κατά συνέπεια των καταιγίδων. Η βροχόπτωση λαμβάνει χώρα με μικρότερη ένταση και μεγαλύτερη διάρκεια ενώ η διαύγεια της ατμόσφαιρας αυξάνει με την πάροδο του φθινοπώρου. Χαρακτηριστικό και σχετικά συχνό φαινόμενο της φθινοπωρινής εποχής αποτελεί η ανάπτυξη παχιάς στρώσης νεφών στα χαμηλότερα υψόμετρα κατά τις περιόδους υψηλής βαρομετρικής πίεσης. Έτσι, υπάρχουν αρκετές ημέρες κατά τις οποίες κάτω από τα 2200 - 2500m επικρατεί νέφωση και ψιλή βροχή ενώ στα ψηλότερα τμήματα επικρατεί ηλιοφάνεια με πολύ μικρή ένταση ανέμων.
Το χειμώνα ο Όλυμπος πλήττεται από μέτωπα που έρχονται από όλες τις κατευθύνσεις. Τα μεγαλύτερα ποσά χιονόπτωσης λαμβάνουν χώρα κατά τη διέλευση Νοτίων και Νοτιοδυτικών μετώπων. Τα πρώτα έρχονται φορτισμένα με υγρασία από το Αιγαίο και συνεπάγονται σημαντικά ποσά χιονόπτωσης αλλά και βροχόπτωσης στα χαμηλότερα υψόμετρα. Τα μέτωπα Νοτιοδυτικής προέλευσης εξασθενούν κατά τη διέλευση τους πάνω από την οροσειρά της Πίνδου, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που μέτωπα ΝΔ προέλευσης φτάνουν στον Όλυμπο φορτισμένα με υγρασία με αποτέλεσμα η συνεπακόλουθη χιονόπτωση να έχει μεγάλες τιμές. Σημαντικά ποσά χιονόπτωσης λαμβάνουν χώρα κατά τη διέλευση ΒΑ μετώπων, τα οποία προέρχονται από τη Σιβηρία, απόρροια του μεταβολής του Υψηλού συστήματος της Σιβηρίας (Siberian High). Η μετατόπιση εν λόγω αντικυκλώνα προκαλεί ψυχρές αέριες μάζες να κινούνται με μεγάλες ταχύτητες προς τα νότια και να φτάνουν στην Ελλάδα τόσο μέσω των κοιλάδων των ποταμών Έβρου, Νέστου, Στρυμώνα και Αξιού, με αποτέλεσμα την επικράτηση πολύ χαμηλών θερμοκρασιών.
Οι χαμηλότερες μετρημένες θερμοκρασίες που καταγράφηκαν κατά τη διάρκεια λειτουργίας του μετεωρολογικού σταθμού του Α.Π.Θ. στον Άγιο Αντώνιο είναι -5οC για το μήνα Αύγουστο και -26οC για το μήνα Φεβρουάριο, χωρίς βέβαια να λαμβάνεται υπόψη η επίδραση του ανέμου (wind chill factor).
Γενικά το χειμώνα δεν υπάρχει έντονη ημερήσια αλλά και ορογραφική μεταβολή του καιρού. Η μεταβολή του καιρού είναι απόρροια διέλευσης βαρομετρικών χαμηλών (άσχημος καιρός) η υψηλών (σταθερός καιρός) και άρα ευκολότερα προβλέψιμη.
Η ΠΡΟΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΙΡΟΥ ΣΤΟΝ ΟΛΥΜΠΟ
Η πρόγνωση του καιρού γενικότερα αποτελεί μία δύσκολη ερευνητική πρόκληση. Προγνώσεις πάνω από 48 ώρες χαρακτηρίζονται από πολλούς βαθμούς ελευθερίας κατά τη στατιστική ορολογία και μικρότερα ποσοστά ορθής πρόγνωση κατά την κοινή καθομιλουμένη. Τα διάφορα προγνωστικά μοντέλα βασίζονται τόσο σε μετρήσεις όσο και σε πολύπλοκες στατιστικές μεθόδους επεξεργασίας και έχουν ανταποκρίνονται τόσο μικρές περιοχές όσο και σε επίπεδο ηπείρου.
Όσον αφορά την περίπτωση του Ολύμπου η πρόγνωση οι διαδικτυακοί χώροι που παρέχουν μακροπρόθεσμες προγνώσεις σε επίπεδο ηπείρου αλλά και για τον Ελλαδικό χώρο αποτελούν το
"European Center of Medium Range Weather Forecast" wxmaps.org, για την περίπτωση της Ευρωπαϊκής ηπείρου και το website του
"Πανεπιστημίου Αθηνών" forecast.uoa.gr, το οποίο παρέχει σειρά εικόνων για διάφορες μετεωρολογικές παραμέτρους τόσο για την Ευρώπη όσο και για την Ελλάδα.
Ένας σχετικά καινούργιος και έγκυρος διαδικτυακός τόπος για την πρόγνωση καιρούς τον Όλυμπο αποτελεί το
"Mountain Forecast" στο οποίο μάλιστα η πρόγνωση χωρίζεται με το υψόμετρο (
www.mountain-forecast.com/peaks/Mount-Olympus/)
Όπως προκύπτει από επιτόπιες παρατηρήσεις, τα συγκεκριμένα websites έχουν βρεθεί να έχουν τα μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχημένης πρόγνωσης για τον Όλυμπο.
Η γενική μεταβολή του καιρού (τύπος βαρομετρικού, διεύθυνση έλευσης μετώπων, διεύθυνση ανέμων και θερμοκρασία) συμβάλλει καλύτερα στο σχεδιασμό καλοκαιρινών και χειμερινών αναβάσεων.
Άλλοι διαδικτυακοί χώροι πρόγνωσης καιρού αποτελούν το website του
"Αστεροσκοπείου Αθηνών" www.meteo.gr, το οποίο μάλιστα παρέχει προγνώσεις ειδικά για τον Όλυμπο, αλλά με μικρά ποσοστά επιτυχημένης πρόγνωσης, το website της
"ΕΜΥ" www.hnms.gr, το οποίο παρέχει γενικές προγνώσεις για τον Ελλαδικό χώρο καθώς και άλλα χρήσιμα ιστορικά στοιχεία, ενώ άλλους χρήσιμους διαδικτυακούς χώρους πρόγνωσης καιρού αποτελούν το website του
"Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών" www.hcmr.gr το οποίο βασίζεται σε δεδομένα πλωτών σταθμών (buoys) στο χώρο του Αιγαίου, το
www.freemeteo.com, ενώ πολύ καλό διαδικτυακό χώρο αποτελούν οι προγνώσεις και τα σχόλια του
www.snowreport.gr το οποίο αποτελεί ένα πολύ καλό διαδικτυακό χώρο.
Για τον καλύτερο δυνατό σχεδιασμό αναβάσεων οποιαδήποτε εποχή του χρόνου το καλύτερο είναι μια βόλτα από όλους τους προαναφερθείς χώρους ώστε να υπάρχει μία πολυδιάστατη προσέγγιση στο θέμα καιρού.
Καλές και Ασφαλείς Αναβάσεις!
Ανάπτυξη κατακόρυφων νεφών κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Χαμηλή παχιά στρώση νεφών κατά το μήνα Δεκέμβριο. Χαρακτηριστική ένδειξη υψηλής βαρομετρικής πίεσης.
Ξημέρωμα του μήνα Σεπτέμβρη με πολύ καλή ορατότητα, απόρροια της μείωσης της θερμοκρασιακής διαφοράς μεταξύ χαμηλότερων και υψηλότερων τμημάτων του βουνού. Πίσω από την κορυφή της Σκούρτας διακρίνονται ο Κόλπος της Θεσσαλονίκης, οι αλυκές Κίτρους, τα δέλτα των ποταμών Αλιάκμονα και Αξιού καθώς και το ακρωτήριο Έμβολο της Επανομής.
Χαρακτηριστικό σημάδι επιδείνωσης του καιρού με τη διέλευση μετώπου από το Νότο.
Χαμηλή νέφωση κατά το μήνα Δεκέμβριο. Κάτω από τα 2300m χιόνιζε ελαφρά.